Từ cổ chí kim chưa từng có tiền lệ về một người có khả năng sáng tạo trước khi anh ta được học về nghệ thuật. Thiếu sự bất ngờ khách quan, một trò chơi chủ quan sẽ biến tướng thành một trò hề nhạt nhẽo, thứ không gây ngạc nhiên và không thể gây ngạc nhiên. Thủ pháp khác với thủ đoạn ở chỗ, cái thứ hai có thể bị vạch trần, còn cái thứ nhất thì không. Nghệ sỹ, ai cũng muốn làm nghệ thuật. Nhưng nghệ thuật là cái quái gì? Chỉ cần đúng ba từ thôi: «gây ngạc nhiên», nhưng cần thêm vào hai chữ nữa — «vô thức». Nhưng trước khi gây ngạc nhiên trong vô thức, nghệ sỹ phải biết tự ngạc nhiên có ý thức.

MiukaFoto